Toekomstmuziek: Hoe technologie de live-ervaring herschrijft
Door Guido Segers | 15 okt 2025
Ons idee van een live-ervaring is veranderd. Niet zo gek, want onze hele leefwereld verandert door technologische innovatie. Ooit was het experimenteren met nieuwe technologie het domein van pioniers in dat grijze gebied tussen laboratorium, performance art en podium. Maar na een wereldwijde pandemie, waarin technologie noodzaak werd als medium, is ook onze houding veranderd. De artiest van nu maakt niet alleen muziek, maar ontwerpt een ervaring. Begrippen als fandom, community en connectie zijn de nieuwe sleutelwoorden.
Hybrid Music Vibes is opgezet als laboratorium voor opkomende artiesten om die veranderende live-ervaring te verkennen. Het is een initiatief van Effenaar Lab, in samenwerking met Rockacademie Tilburg, Thunderboom Records, Bureau Moeilijke Dingen en Studio Wotto. Binnen het project komen experts, makers en artiesten samen om te experimenteren én technologie te bevragen. Wat doet het met je werk, je publiek, je autonomie? Tijdens dit project gaan artiesten aan de slag om een concept te ontwikkelen die de beleving van een optreden of muziek verandert. Kan publiek onderdeel worden van een performance, of kan je als artiest veel dichterbij komen? Vragen waarop deelnemers AURA, Ramses3000, YRSA, puntjudith en Mirusi Mergina antwoorden zochten.
Zoektocht naar spektakel
Het gebruik van immersieve technologie voor live shows gaat ver terug. Het is een balans zoeken tussen zeggingskracht en spektakel, tussen verbinding en vervreemding. De punkbeweging zocht het in radicale connectie met de DIY-scene, maar veel acts wilden vooral vermaken. Denk aan Pink Floyd's The Wall tour in 1980, vol drama en visueel spektakel. Of de ‘Acid Tests’ in de zestiger jaren met experimentele lichtshows en LSD-gebruik, waar The Grateful Dead de eerste shows speelde - de term immersief sluit zeker aan. Kraftwerk is misschien wel hét voorbeeld van een act die al sinds de jaren zeventig zoekt naar die totaalbeleving. Hun huidige Multimedia tour, met 3D-visuals en ruimtelijk geluid wat luisteraars onderdompelt, laat zien dat technologie de show zelf kan worden. De drang om meer te bieden is van alle tijden, maar de middelen zijn veranderd.
Ervaring, experimenten en gimmicks
Tot ver in de jaren 2000 bleef het huwelijk van technologie en performance dus vooral aan uithoeken van de muziek en performance kunst. De komst van internet, mobiele netwerken en (smart) devices bracht verandering. Avontuurlijke artiesten als Imogen Heap en The Glitch Mob experimenteerden met optredens op VR-platform WaveVR. Björk ontwikkelde in 2016 een VR-expositie Björk Digital, en bracht later zelfs een VR-album uit. Acts als Beck en Massive Attack experimenteerden met AR, en Coachella lanceerde in 2016 al een eigen VR-app. Een echte doorbraak bleef echter uit, de immersieve laag bleef vaak een gimmick; een technisch foefje zonder waarde toe te voegen aan de ervaring. Livemuziek ervaren we namelijk nadrukkelijk als een relatie met de artiest op podium en publiek in zaal, en alles daar tussenin is ruis. Dat veranderde in 2020.
Verschuiving tussen de oren
Door de pandemie zat iedereen plots thuis en de vanzelfsprekende live ervaring was weg. Live streaming kwam razendsnel op, zoals het Eindhovens Isolation Sessions project. Het liet zien dat een gemedieerde ervaring ook kon verbinden en betekenisvol kon zijn. De noodoplossing bleek een katalysator: technologie voor digitale beweging namen vlucht en ontwikkelde zich razendsnel, en is nu volop beschikbaar om liveshows te verrijken. Het Gensler’s 2025 rapport noemt de pandemie een 'transformatief moment dat entertainment en consumenten gedrag radicaal veranderd heeft'. Inmiddels is immersieve tech dan ook big business volgens marktwatchers. Technologieën integreren ook steeds meer in wat futurist Amy Webb ‘living intelligences’ noemt in het invloedrijke tech report van het Future Today Institute. Autonome systemen die onze kijk op community, fandom en interactie veranderen. Mogelijkheden die in 2019 nog ver weg leken, bepalen nu de verwachtingen bij online én live entertainment. Bono van U2 was lyrisch tegen AP over immersieve tech: "Het is een soort intimiteit die ons wordt geboden. Het gaat niet om in de ruimte zijn, je kan in iemands hoofd zitten."
Grote artiesten treden op in videogames en bouwen virtuele communities, maar wat als je een opkomende artiest bent zonder enorme budgetten? Hybrid Music Vibes verkent die mogelijkheden, want de ontwikkeling en vraag maakt ook veel technologie toegankelijk, betaalbaar en open source beschikbaar. Met creativiteit, sensoren, tools en laptops, kan science fiction werkelijkheid worden.

Technologie als springplank voor meer
Een nieuwsgierige, maar kritische houding is de gemene deler onder de artiesten. Technologie moet hun werk versterken, niet overschaduwen; het is geen doel op zichzelf maar een middel voor nieuwe expressie en vorm. Stiekem is technologie al onmisbaar, suggereert multidisciplinair artiest Yannick Verhoeven (Ramses3000): “Zonder al die gear en software zou ik helemaal niet kunnen doen wat ik doe. Er is een soort schroom bij muzikanten of publiek richting digitale tools, alsof het oneerlijk is, maar dat slaat nergens op.” Ook singer-songwriter Yrsa Joosten (YRSA) is niet bang dat het gebruik van technologie je authenticiteit in de weg staat: “Technologie gaat zich toch wel door ontwikkelen. Het kan een verlangstuk zijn van wat je wil vertellen en dan voelt het zeker niet nep.”
Swinging moods
Zowel Verhoeven als componist Aura Bouw bouwen met technologie aan een zintuiglijke ervaring door digitaal en analoog te mengen, maar hun aanpak verschilt sterk. Ramses3000 zoekt verdieping: “Ik maak heel veel zelf en denk na over hoe mensen de show ervaren. Zittend, staand, liggend... en hoe kan ik dat versterken.” Eerder werkte hij met gescande inkt- en oliewerken die tot leven kwamen via audio generatieve toepassingen. “Maar elke show zag er visueel hetzelfde uit. Ik wil dat het optreden als een totaalervaring voelt, maar ook uniek blijft.”
Om dat te realiseren heeft Verhoeven samen met Jan-Willem Otto van Studio Wotto gewerkt aan een installatie voor visuals. Het idee van deze installatie is dat Verhoeven telkens nieuwe visuals kan creëren, als een soort live kunstwerk wat altijd anders is. “Het wordt een soort synthesizer voor beeld, waar ik elke keer vanaf nul start met een nieuw analoog kunstwerk, wat gedigitaliseerd wordt. Ik moet dan wel twee dingen tegelijk doen, dus ik moet gaan oefenen en testen hoe dat gaat werken.”
Bouw kiest juist voor een open ruimte waarin haar muziek zichtbaar wordt. Met rook en projecties maakt ze de ruimte tot installatie. “Ik wil dat mensen letterlijk door mijn muziek kunnen lopen. Men kan zelf bepalen hoe zich te verhouden tot de muziek, je bent deel van het geheel.”
Met de installatie die zij bouwt samen met Studio Wotto, stuurt muziek het visuele aan. Er is geen vooraf bedacht beeld en elke live ervaring is anders. “De installatie kan reageren op een track of op live muzikanten,” legt ze uit. “Zo kan ik het op verschillende manieren inzetten, afhankelijk van het podium of het budget.” De insteek is de perceptie van de muziek via het beeldende te versterken, en dus was de vorm van de visuals key. “Ik wilde dicht bij de bron blijven, namelijk de muziek. Bij oude synthesizers kon je met een oscilloscoop direct zien wat geluidsgolven deden. Het idee dat klank iets in beweging zet, zoals zand of water, vind ik magisch.“
Beide makers stellen dat technologie ondersteunend moet zijn, geen spektakel. Aura: “Ik wil technologie inzetten om een wereld op te bouwen, niet om iets te versieren. Geen digitale wereld dus, maar iets fysieks om in te stappen.” Ramses3000 vult aan: “Het mag wringen, het mag fout gaan. Juist die imperfectie maakt het menselijk. Uiteindelijk draait het om het idee, het proces, de gedachte erachter. Dat kan je niet zomaar vervangen.”
Connectie door interactie
Niet alleen kan technologie de zintuigen prikkelen, je kan er ook je publiek actief mee betrekken. Elektronische popartiest Judith Rijsenbrij (puntjudith) zocht naar een vorm van co-creatie met een installatie die realtime AI-beelden genereert, waar het publiek weer op kan reageren. “Ik ben geïnteresseerd in een symbiose zoeken met het publiek, een soort collectieve storytelling.” Daarbij wilde ze nadrukkelijk geen ervaring die tussen publiek en artiest in staat, dus VR was geen optie. “Ik wil dat mensen in de ruimte zijn; het gaat me om de fysieke aanwezigheid in relatie tot de ruimte en elkaar. De technologie moet in dienst staan van de thematiek, als het alleen spektakel wordt verlies je de essentie. Ik wil spelen met de afstand tussen mij en het publiek. Soms trek ik je erin, soms duw ik je weg.”
Ook Joosten zoekt de balans tussen nabijheid en autonomie. In essentie blijft de muziek van Joosten intiem en daar wil ze niet aan tornen, maar dat gevoel van samen beleven kan je wel versterken. Haar installatie is gebouwd op het idee van ‘samen alleen zijn’. Ze maakte met Bureau Moeilijke Dingen een webapp om bezoekers kleine taken te geven die iets veranderen in de ruimte van de performance. “Bijvoorbeeld bij het nummer 'Dag en Nacht' zie je een sterrenhemel en iedereen kan diens eigen ster laten bewegen."
“Stel je voor dat ik alleen voor jou speel in zo’n zaal, dat is ook ongemakkelijk. Maar toch wil je als bezoeker je gezien voelen, of jezelf herkennen. Een onderdeel zijn van het werk.” De uitdaging is daar om de technologie in dienst van het idee te krijgen, zonder dat het ruis veroorzaakt en afleidt. “Het is verrassend moeilijk om iets simpels te bedenken. Je wil dat iemand heel kort wat doet op diens mobiel en dan weer in het optreden zit. Ik hoop dat dit helpt de ervaring memorabel te maken, of zelfs voor connectie zorgt.”
Intiemer dan ooit
Waar sommige artiesten technologie inzetten om het publiek dichterbij te brengen, gebruikt avant-garde artiest Elvira van Tilburg – bekend als Mirusi Mergina - het om zich volledig bloot te stellen. Haar installatie draait om radicale kwetsbaarheid en intimiteit; een geluidscompositie die direct gelinkt is aan haar bioritme dankzij wearable sensoren. “Ik wil graag mezelf kwetsbaar opstellen, zodat ik mijn eigen duisternis aankijk. Daar laat ik anderen dan in meegaan. Ik wilde een ruimte maken waar de artiest niet in is, maar toch wel. Waar je actief deelnemer wordt van iemands kwetsbaarheid. Ik hoop dat dit iets verandert of beweegt in de luisteraar zelf.” Door de koppeling van muziek aan haar bioritme, ontstaat een ervaring waarin het publiek de artieste ervaart. “Ik had de wens te versmelten met mijn compositie, om helemaal verbonden te zijn. De brug tussen kunst en wetenschap als middel fascineert me.” Het project van Van Tilburg zet tot denken aan over de mogelijkheden die wearables bieden als sensor om te zenden, maar wellicht ook om te ontvangen en dus middel tot immersie en connectie.
Ontdekkingsreis
Wat technologie gaat betekenen voor live-ervaringen is een transformatie die volop gaande is. De technologie en middelen zijn constant in ontwikkeling en openen telkens weer nieuwe kansen en mogelijkheden. Het experiment aangaan door de twee werelden samen te brengen, is nodig voor die ontwikkeling. Technologie is één, maar wat kan ik ermee is twee, stelt Joosten. “Ik dacht eerst nog een beetje van: hoe dan? En toen was het ineens zo van: oh shit, dit kan echt. Het is binnen bereik en je kan zoveel kanten op.”
Technologie kan veel mogelijk maken qua immersie, maar ook een drempel vormen, denkt Verhoeven. “Ik heb aan VR/AR gedacht, maar dan heb je een bril van €5.000 nodig. Het moet een optreden zijn waar mijn moeder ook een kaartje voor wil kopen. Wat ik me in het klooster besefte, is dat er weinig muziek voor ouderen gemaakt wordt. Dat is dan toch niet de hippe doelgroep, maar die wil ik ook bereiken. Daarom koos ik bewust voor iets wat in deze wereld afspeelt, niet gemedieerd door een scherm.”

Dat is ook deels de reden om analoge kunst te maken, zonder AI. “Dat maakt het wel makkelijker, maar ik vind veel AI-beeldende kunst hondslelijk. Ik kan me voorstellen dat Vincent van Gogh z’n andere oor zou afsnijden als hij het zag… Ik ben absoluut niet tegen technologie. Sterker nog, zonder innovatie kon ik nu niet doen wat ik doe.” Verhoeven is dus optimistisch over de toekomst mét technologie en sluit het gebruik ook niet uit. “Technologie moet me helpen om mijn doelen te bereiken. Wat ik maak komt uit mijn hoofd, niet uit een algoritme en ik heb duizenden ideeën. Wat iets uniek maakt is toch het idee, het proces, de gedachte erachter, dat kun je niet zomaar vervangen.”
Rijsenbrij heeft in haar werk vaak een sceptische houding ten opzichte van het individualisme, wat juist met technologie versterkt wordt. Juist dit is een motivatie voor haar om zelf met die technologie aan de slag te gaan. "Je kunt wel vanaf de zijlijn zeggen: 'Pas op, het is gevaarlijk.' Maar als je niet snapt hoe iets werkt... dan kun je er ook niets betekenisvols mee doen." Juist daarom ziet ze het als haar taak als artiest om de mogelijkheden van technologie als AI verder te verkennen en in te zetten op een betekenisvolle manier. "Björk zei ooit: 'People say computers don't have soul. The speaker doesn't, the wood of the guitar doesn't... until you do something with it.' Dat vind ik een mooie gedachte. Ik denk dat het goed is om technologie tastbaar te houden, omdat je zo je menselijkheid niet verliest.”
De relatie tussen artiest en publiek blijft de kern van elke live-ervaring. Technologie verandert dat niet, maar opent wel nieuwe lagen van beleving. Hybrid Music Vibes laat zien dat experiment en emotie elkaar niet uitsluiten, want door het gebruik van soms eenvoudige tools ontstaan momenten die dieper raken, waarin afstand oplost en muziek weer even iets van magie wordt. De toekomst van livemuziek ligt niet in de technologie zelf, maar in hoe makers die gebruiken om ons dichter bij elkaar te brengen.