Hoe Roc Marciano's eigenwijsheid de hoeksteen werd van de moderne underground rap

Rakeem Calief Meyers werd geboren in 1978 en groeide op in de 100 Terrace Ave Projects in de wijk Hempstead. Het is de plek die inwoners van The Big Apple 'Long Island' noemen; een gebied oostelijk van de bekendere wijken Brooklyn en Queens. Het is altijd een van de armste en meest beruchte delen van New York geweest, dus het was haast onvermijdelijk dat de jonge Rakeem verstrikt zou raken in het straatleven. Rocky – zoals vrienden hem noemden – had echter een speciaal talent: rappen. En hij werd door de oudere jongens in zijn vriendengroep aangespoord om het muzikale pad te nemen. Hij nam de artiestennaam Roc Marciano aan; ter ere van de ongeslagen Italiaans-Amerikaanse bokskampioen.

Hoewel Long Island niet zo beroemd is als andere New Yorkse wijken voor zijn bijdrage aan het genre hiphop, heeft het toch enkele van de meest legendarische figuren voortgebracht. Zo komen ook sleutelfiguren als Rakim en MF DOOM uit de buurt. 'Roc Marci' liet zich door deze artiesten inspireren toen hij opgroeide, maar hij onthulde in een interview ooit dat zijn grootste invloed Kool Keith is. Niet gek, de onorthodoxe en complexe manier van rijmschema's in elkaar zetten lijkt hij te hebben geërfd van de legendarische MC, die frontman is van Ultramagnetic MC's.

Ondanks zijn ruwe talent was Roc Marciano vroeg in zijn carrière niet in staat om zich volledig te wijden aan zijn carrière als muzikant, zonder een platenlabel dat een aanzienlijk budget investeerde. Hij hield zich liever bezig met de lucratievere criminele activiteiten in zijn buurt. Sinds het einde van de jaren negentig onderhield hij echter nauw contact met Busta Rhymes, een MC uit het nabijgelegen Brooklyn die al erg succesvol was. Busta werd meteen – en is nog altijd – een van Roc Marciano's grootste supporters en nodigde hem dan ook uit om deel uit te maken van Flipmode Squad, de supergroep die hij had opgericht. In 2000 leverde hem dat een plekje op op Busta Rhymes' vierde album 'Anarchy'.

Dat is waar Hairo Thodé, in Nederlandse rapkringen kortweg bekend als Hairo, hem leerde kennen: “Toen ik op de tracklist zag dat er op het nummer 'The Heist' een voor mij onbekende mee mocht doen tussen Busta Rhymes en Wu-Tang Clan-veteranen Ghostface Killah en Raekwon, wist ik al dat hij iets moest hebben. En zijn couplet deed absoluut niet onder voor die van de zwaargewichten.” Hairo, al zo'n twintig jaar actief – eerst met Frontline, toen met Noah's Ark en tegenwoordig als aanjager van Rafting Goods – heeft de stijl van Roc Marciano goed bestudeerd, vertelt hij. “Ik heb mensen het weleens 'crime-jazz' horen noemen en die term vind ik eigenlijk wel treffend. Wat Roc Marciano doet met woorden, is hoe een jazz-muzikant zijn instrument bespeelt. Hij plaatst zijn woorden op een manier zoals geen enkele andere rapper dat zou doen.”

Roc Marciano is een innovator, vindt hij: “Hij viel met 'Marcberg' op omdat het zó uit de toon viel ten opzichte van alles wat er in die tijd gemaakt werd. Obscure, op loops gebaseerde beats, die zeer donker zijn. Zijn woordkeuze is ook niet gebruikelijk; waar andere rappers het zouden hebben over een BMW of Mercedes, heeft hij het over een Saab, bijvoorbeeld.” Het tekent het milieu waaruit Roc Marci afkomstig is; het kille Hempstead. En hij brengt de luisteraar binnen enkele lettergrepen erheen, vindt Hairo: “Het is heel filmisch, hoe hij rapt. Zodra je het hoort, roept het een beeld bij je op.”

Het stoffige geluid van de rapper-producer had veel te danken aan voorgangers uit de jaren 90 zoals RZA en 4th Disciple, maar het voelt eerder doordacht modern dan als bedoelde throwback. Marci vertraagde de tempo's tot kruipsnelheid en ontdeed zijn beats van alles wat overbodig was – zijn signatuurgeluid is zelfs drumloos. Boven die dreigende instrumentatie rapt hij in een grimmige, monotone toon. Groepen als Griselda en Umbrella Collective zouden niet bestaan zonder de ijverige studie van zijn catalogus. Roc Marciano's minimalisme wordt zelfs nagebootst door Drake, die ook plots óók over een enkele soul-loop zijn lyrics uitsmeerde. Pitchfork noemde hem in de recensie over zijn laatste album 'Marciology' “een onnavolgbare auteur, die nog steeds manieren vindt om te tweaken wat hij al geperfectioneerd heeft.”

Na zijn vertrek uit Flipmode Squad vielen de beschermende vleugels van Busta Rhymes boven hem weg. Hij bleef echter werken aan zijn muziek, produceerde zijn eigen beats en werkte onder toeziend oog van beatmaker Pete Rock met drie collega-rappers als The U.N. aan een mixtape en een album. Het album, 'U.N. Or U Out', wordt gezien als cult-klassieker maar bereikte in het moment slechts een beperkt publiek. Uiteindelijk was daar in 2010 'Marcberg', een gecondenseerd kruitvat van grove, meeslepende beats en karakteristieke raps. New Yorkser kon bijna niet. Terwijl The Big Apple zijn positie als epicentrum van de rapindustrie langzaam zag verschuiven richting Atlanta, werd hier de blauwdruk gelegd voor een hele nieuwe golf aan artiesten.

Toen 'Marcberg' werd uitgebracht, volgde de muziekindustrie nog oude patronen die radicaal verschillen van de huidige regels. Een album onafhankelijk promoten zonder te vertrouwen op budget en kennis van een platenmaatschappij was complex en riskant. Tegenwoordig is dit, dankzij de toegankelijkheid van het internet, veel makkelijker en financieel haalbaar. Roc Marci had echter al sinds dat debuutalbum een duidelijk beeld van het soort artiest dat hij wilde zijn. Zijn onafhankelijke manoeuvres maakten de weg vrij en inspireerden talloze underground-artiesten in de jaren die volgden.

Maar in de eerste plaats zag hij zijn muziek als een artistieke expressie, waarin teksten de hoofdrol speelden. Hij benadrukte het belang van een passende beat. “Roc Marciano is van huis uit eigenlijk geen producer”, vertelt Hairo. “Hij pakt een loop, en luistert daarnaar met het oor van een rapper. Hij wéét hoe complex zijn rijmschema's zijn, dus hij houdt de muziek eronder simpel. Dat contrast werkt voor hem. Als zijn verhaal niet om méér vraagt dan de loop, waarom zou je dan nog op zoek gaan naar kicks, snares en bassen?”

Die eenvoud in zijn aanpak is iets wat veel anderen niet aandurfden toen hij ermee begon, maar inmiddels in de underground rapscene eerder regel is dan uitzondering. Door zijn gebruik van psychedelische samples uit de jaren 70 en het pionierswerk op het gebied van de drumloze beats werd hij een katalysator, vertelde hij zelf in Rap Radar. “Het gaat niet eens om mijn gevoel, maar om de waarheid en feiten. Als je tien jaar teruggaat, was er niemand die het zo deed. Niemand die deze benadering van muziek maken had.”

Uiteindelijk lijkt zijn gestripte geluid een direct resultaat te zijn van de plek waar hij vandaan komt. Daar had hij namelijk niet veel, en ook niet veel nodig. Uit een interview met Vulture: “Hempstead leerde me alles. Ik herinner me nog zoveel. Je komt van een plek waar mensen niet veel hebben. Je komt van de drukte. Je hebt die armoede en pijn in je gedachten. En ik leef altijd met de gedachte niet ver weg te zijn van ooit terug te moeten.”

Kom Roc Marciano zijn welverdiende bloemen geven en de verhalen die zich in Hempstead afspeelden aanhoren tijdens zijn enige show in Nederland.